Hücre Nedir ?

Hücre , canlıyı oluşturan en küçük yapı birimine hücre denir. Bütün canlılar bir ya da daha fazla hücreden meydana gelmiştir. Bazı canlılar çok hücreden, bazıları da tek hücreden meydana gelmiştir. Hücrelerin sayısı, büyüklüğü ve yapısı değişiktir. Hayvan ve bitki hücreleri arasında farklılıklar ve benzerlik vardır.

Hücreyi Kim Buldu ?

1665 yılında İngiliz bilim adamı Robert Hook kendi yaptığı mikroskopta şişe mantarını incelerken gördüğü boş odacıklara hücre adını vermiştir. Hücre, latince “cellula” kelimesinden Robert Hooke tarafından türetilmiştir.

Hücrelerin Yapısı

Dokuların en küçük yapı taşlarıdır. Bulundukları dokuya ve dolayısıyla fonksiyonlara bağlı olarak bazı değişiklikler gösterirler. Hücreler, bir zar içerisindeki çekirdek ve sitoplazmadan meydana gelir ve mikroskop yardımı ile görülebilirler.

Hücre Çeşitleri

1.  Prokaryotik Hücreler

• Prokaryot basit, tek hücreli, çekirdekten yoksun ve zara bağlı organellerden oluşan bir organizmadır.
• Ribozomları vardır.
• Prokaryotlarda çekirdek olmadığı için mitoz ve mayozdaki gibi çekirdek bölünmesi yoktur.
• DNA sitoplazma içerisine dağılmış durumdadır.
• En yaygın bakteri şekilleri küresel, çubuk şekilli ve spiraldir.
• Prokaryot hücreler ökaryotlara kıyasla çok daha küçüktür.
• Prokaryotlarda peptidoglikan hücre duvarı vardır.

2. Okaryotik Hücreler

• Zarla çevrili çekirdeğe ve zarlı organellere sahip olan hücrelere okaryot hücre denir.
• Amip, algler, mantarlar, öglena, bitkiler ve hayvanlar ökaryot hücre yapısına sahiptir.
• Ökaryot hücreler prokaryot hücrelerden daha büyüktür.
• Hücre çekirdeğinde protein sentezlemekten sorumlu DNA molekülü vardır.

Prokaryot Hücre İle Ökaryot Ortak Özellikleri

• Ortak metabolik yolların bulunması. (ör: glikoliz)
• Benzer fotosentez mekanizmaları.
• Zar proteinlerini sentezleme ve hücre zarına yerleştirmede kullanılan mekanizmanın benzerliği.
• Benzer yapıda hücre zarı.
• Benzer yapıda proteazomlar

Hücrenin Bölümleri

Hücre Zarı

Hücrenin sitoplazmasını çevreler ve hücredeki maddelerin akışını düzenler. Yarı geçirgen olmakla kalmaz, aynı zamanda geçirgenliğini değiştirebilir. Zar aynı zamanda hücrenin koruyucusudur. Hücre zarı hücreye şekil vermekle kalmaz, besin maddelerinin ve artık maddelerin hücreye giriş çıkışını da ayarlar.

Hücre Zarının Özellikleri

• Canlıdır, esnektir, saydamdır (Işığı geçirir), çift katlıdır, akışkandır.
• Üzerinde madde alışverişini sağlayan porlar bulunur.
• Protein, yağ ve az miktarda karbonhidrattan oluşmuştur.
• Seçici ve geçirgen olup, hücre zarından küçük moleküller geçer ama büyük moleküller geçemez.

Hücre Zarının Görevleri

• Hücreye şekil verir.
• Hücreye madde giriş çıkışını sağlar.
• Hücreyi dış etkilere karşı korur.
• Hücreyi dış ortamdan ayırır.
• Hücreyi dağılmaktan korur.

Hücre Çeperi

Sadece bitki hücrelerinde sitoplazmik zarın dışında bulunur. Selülozdan yapılmış, sertçe ve oldukça kalın, cansız, geçirgen ve dayanıklı bir zardır.

Hücre Duvarının Özellikleri

• Selüloz denilen maddeden yapılmıştır.
• Kalın, sert ve dayanıklıdır.Cansızdır.Hücre zarının dışında bulunur.Hücreye şekil verir.
• Yalnız bitki hücrelerinde bulunur, hayvan hücrelerinde bulunmaz.
  Tam geçirgendir. Üzerinde madde geçişine izin veren delikler bulunur.

Sitoplazma

%65–90  kısmı sudur. Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran canlı sıvıdır. Çeşitli görevleri üstlenmiş ve özelleşmiş organel denilen yapılar bulunmaktadır.

Sitoplâzmanın Özellikleri

• Suda çözünmez
• Canlıdır.
• Yarı saydamdır.
• Hücre zarından geçemez.
• Renksizdir.

Sitoplâzmanın Görevleri

Sitoplâzmada yaşamsal faaliyetleri gerçekleştiren yapılara organel (organcık) denir. Solunum, beslenme, dolaşım, boşaltım, sindirim gibi bütün yaşamsal faaliyetlerin gerçekleştiği yerdir.

Sitoplâzmada Bulunan Organeller

• Mitokondri
• Koful
• Klorofil
• Endoplazmik Retikulum
• Ribozom
• Golgi Aygıtı (Cisimciği)
• Lizozom
• Sentrozom

Ribozom

Ribozom virüsler hariç her hücrede bulunur. Protein üretiminden sorumlu hücre yapılarıdır.

Klorofil

Bitkiye yeşil renk verir ve fotosentez olayında görevlidir.

Mitokondri

Hücre içerisine alınan besin maddelerinin oksijen gazı ile parçalanarak enerji üretilmesini sağlar.Kan hücresi dışında bütün hücrelerde bulunur.

Koful

Bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda, hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıdadır. Atık maddelerin depolanmasını ve bu atık maddelerin hücre dışına atılmasını sağlar.

Endoplazmik Retikulum

Hücre içerisinde madde taşınmasını (ve depolanmasını) sağlar.Çekirdek ile hücre zarı arasında uzanan kanalcıklardır.

Golgi Aygıtı

Bakteri dışında tüm hücrelerde bulunur.Gözyaşı, süt, yağ, ter, gibi salgıları üreterek bunları bir zarla çevirip paketler.

Lizozom

Hücre içerisinde büyük besin maddelerinin parçalanmasını sağlar.İnsanlarda akyuvarlar, karaciğer ve dalakta sayısı fazladır ama alyuvarlar hücrelerinde bulunmaz.

Sentrozom

Hücre bölünmesinde görevli olup, hayvan hücrelerinde bulunurken bitki hücrelerinde bulunmaz.