Bir karbon ve bu karbona bağlı üç azot atomu içeren bileşiklere verilen isime siyanür denir. Siyanür son derece tehlikeli yaklaşık 0,2 gramı 70 kg ağırlığındaki bir insanı bir kaç dakika içerisinde öldürür. Siyanür nedir? Siyanür nerelerde kullanılır? Tedavisi nedir?

Siyanür Nedir ?

Bir karbon ve bu karbona bağlı üç azot atomu içeren bileşiklere verilen isime Siyanür denir. Kimyasal yollarla üretilebildiği gibi bazı hayvan ve bitkiler tarafından da doğal olarak üretilir. Bazı böcekler ve bakteriler, doğal olarak üretir. Fasulye, patates, badem, kayısı, şeftali, şalgam, brokoli ve turp bitkileri bileşikleri doğal yoldan üreten bitkilerdir.

“Hidrosiyanik asit” ya da “prussik asit” olarak da bilinen, son derece toksik maddedir. inorganik ve organik olarak 2 şekilde bulunur. Zehir maddeleri arasında yer alır. Yaklaşık 0,2 gramı 70 kilogram ağırlığındaki bir insanı bir kaç dakika içinde öldürür. Hidrojen siyanür buharları en hızlı etki eden biçimdir ve belirtiler saniyeler içinde, ölüm ise dakikalar içinde olur.

Sıcak kuru havada son derece uçucu bir maddedir. Kaynama noktası 260C’dir.

Gaz formu olan hidrojen siyanür (HCN); renksiz, acı batıcı kokulu gazdır.

Sıvı formu olan hidrosiyanik asit ya da prussik asit ise “Scheele asidi” olarak da anılmaktadır.

Sodyum siyanür, hidrojen siyanürü sodyum hidroksitle muamele etmek suretiyle üretilir:

HCN + NaOH → NaCN + H20

Kimyasal Adı : Sodium Cyanide

Kimyasal Formülü : NaCN

SİYANÜRÜN KULLANIM ALANLARI NELERDİR ?

Farklı endüstri kollarında kullanılmaktadır. En önemlisi kimyasal üretim endüstrisidir. Nylon, polyamid , akrilik, plastik, dericilik, gübrenin yanında fare ve böcekler ilaçlarının üretiminde kullanılır. Üretilen siyanürün yaklaşık %20’si madencilikte kullanılmaktadır. Madencilikte  kullanımı 1880’li yıllara dayanmaktadır. Madencilikte de gümüş ve altın proseslerinde kullanılmaktadır. Üretim sonucu oluşan atıklardaki siyanürü imhası için INCO prosesi ile mümkündür.

SİYANÜR ZEHİRLİ MİDİR ?

Hidrojen siyanür cildi, solunum organlarını ve gözleri etkilerler. Genel olarak sıvı kullanılır. Temas halinde veya buharları ile bu sıvılar; solunum organlarını, cildi ve gözleri yakar ve derin yaralar açar. Vücuda eser miktarda alınan toksit ve kanserojen değildir. Vücutta depolanmaz ve böbreklerden atılır. Yüksek miktarlarda alınırsa kanın, oksijeni vücut dokularına taşımasına engel olarak hipoksi oluşumuna ve ölüme yol açar. Oksijen mevcuttur fakat kanda taşınamaz. Vücut adeta oksijen havuzunda boğulur.

SİYANÜR ZEHİRLENMESİ

Zehirlenmesi asıl olarak siyanür içeren maddelerin ağız yoluyla alınması ile
gerçekleşmektedir. Solunum ve deriden emilim yoluyla da zehirlenme olabilir. Yangına maruz kalmış kişilerin kanında siyanür saptanabilir. Asıl ölüm nedeni bile siyanür olabilir. Yangın sırasında bir çok plastik ve poliakrilik lifler yanarak siyanür içeren gazlara oluşur. Yangın sırasında deriden emilim yoluyla da alınabildiği gibi solunum yoluyla da alınabilir.

SİYANÜR TEDAVİSİ

Zehri çok etkilidir, buharları en maruz kalan kişi çok kısa sürede ölebilir. Bu nedenle tedaviye hemen başlanması gerekir. Solunum yoluyla zehirlenme olmuşsa, ortamdan uzaklaştırılmalı, bulaşma olasılığı yüzünden elbiseleri çıkarılmalı, cilt sabun ile yıkanmalıdır. Gözler en az 16-21 dakika suyla yıkanmalıdır. Kurtarma ekibi, ikincil bulaşma olasılığı nedeniyle ağızdan ağza yapay solunumdan kaçınılmalıdır.

Tedaviye oksijen vererek başlanması gerekir. İntravenöz (damaryolu) uygulaması başlayana kadar hemen amil nitrit solutulmalıdır. Amil nitrit ezilip gazlı beze sarılır, 2,5 cm uzakta tutularak dakikada 15-30 saniye koklatılır yapay solunuma geçilir. Zehirlenme ağız yoluyla gerçekleştiği biliniyorsa 300 ml %0,1’lik potasyum permanganat ya da %3’lük aynı miktarda hidrojen peroksitle mide yıkanır.